Sử dụng Mô hình lục giác gian lận để nhận diện khả năng xảy ra gian lận trên báo cáo tài chính của các công ty bất động sản và xây dựng tại Việt Nam

Abstract

Đề tài được lựa chọn xuất phát từ thực trạng đáng lo ngại về gian lận BCTC thuộc ngành bất động sản và xây dựng – ngành thường xuyên ghi nhận sai phạm nhưng chưa có nghiên cứu nào trong nước áp dụng mô hình Lục giác gian lận (Fraud Hexagon) để nhận diện gian lận. Trước bối cảnh đó, đề tài mang tính cấp thiết khi mở rộng ứng dụng mô hình này nhằm nhận diện và kiểm soát gian lận tài chính, đóng góp cho cả lý thuyết lẫn thực tiễn. Nghiên cứu hướng đến mục tiêu là dựa vào sáu yếu tố của Fraud Hexagon Model nhận diện khả năng xảy ra gian lận BCTC và đánh giá mức tác động của từng yếu tố đến việc gian lận BCTC tại những công ty bất động sản và xây dựng. Mẫu quan sát thu thập từ 87 công ty niêm yết trên sàn HOSE và có thể xem như đại diện cho cả Việt Nam từ năm 2021–2023. Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng, áp dụng mô hình M-score (Beneish) để xác định dấu hiệu gian lận, đồng thời tiến hành hồi quy Logistic để kiểm định mối quan hệ giữa các yếu tố trong mô hình và hành vi gian lận. Kiểm định tương quan, Mann-Whitney U test và hồi quy tuyến tính cũng được sử dụng hỗ trợ phân tích. Kết quả cho thấy bốn yếu tố gồm Áp lực, Thái độ, Kiêu ngạo và Cấu kết có ảnh hưởng đáng kể đến hành vi gian lận, trong khi Cơ hội và Năng lực không phản ánh mối liên quan. Điều này chứng tỏ mô hình Fraud Hexagon có thể ứng dụng hiệu quả tại Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực bất động sản và xây dựng. Nghiên cứu đóng góp thêm về bằng chứng thực nghiệm cho học thuật và hỗ trợ thực tiễn nhằm phát hiện, phòng ngừa gian lận tài chính